DIGITALE BIBLIOTHEEK

WOLKENATLASSEN

Al gedurende de Oudheid heeft de mensheid belangstelling gehad door de mysterieuze verschijningsvormen van wolken. Uit wolken trachtte men het weersverloop af te leiden, daarvan getuigen de vele talrijke weerspreuken ook al van op onze site. Men leerde de kringloop van het water kennen, maar het zou nog tot aan het begin van de 19e eeuw duren voordat wolken ook echt een naam kregen. De meteorologische kennis werd steeds groter en rond 1802 waren er twee mensen die onafhankelijk van elkaar wolken per soort gingen indelen.
Jean-Baptiste de Lamarck gaf de aftrap in de Annuaire Météorologique van 1802 en 1803. Hierin beschrijft hij de in zijn ogen voornaamste wolkenvormen. Maar zijn indeling kreeg nauwelijks bijval, waarschijnlijk vanwege de Franse namen die buiten Frankrijk niet overgenomen werden en ook mogelijk omdat de Annuaire Météorologique een twijfelachtige reputatie had vanwege de astrologische weersvoorspellingen die erin stonden. Het werd daardoor niet serieus genomen in de wetenschappelijke wereld.
Luke Howard, een Britse weeramateur, had meer succes. Op een koude decemberavond in 1802 hield hij voor het Londense publiek een lezing over de vormen en verschijnselen van wolken, kort daarna verscheen deze lezing Essay on the Modification of Clouds in de Philosophical Magazine van 1803. Het zou vele herdrukken beleven. De wolken hadden een naam en zijn indeling van de wolken leeft heden ten dagen nog grotendeels voort. Wat Carl Linnaeus voor de biologie was, was Luke Howard in dat opzicht voor de meteorologie.
Vele wetenschappers vulden het systeem van Howard aan, maar het zou nog tot 1896 duren eer Hugo Hildebrand Hildebrandsson et al in opdracht van het Internationale Meteorologische Comité (voorloper van de Wereld Meteorologische Organisatie) zijn Atlas International des Nuages (International Cloud Atlas) zou publiceren.
Nieuwe inzichten, mede door de Noorse school en opkomst van de luchtvaart noopten al spoedig tot een herziening en uitbreding van de atlas. De Noorse school bestond uit meteorologen welke rond de Eerste Wereldoorlog actief waren en de mechaniek achter de depressies, fronten en neerslag beschreven met de daarbij ook beter inzicht in de wolkenvormen.
In 1923 werd voor deze herziening de Commission Internationale pour l'Étude des Nuages (CEN) of Intenational Commission for the Study of Clouds opgericht en kwam in 1930 met de International Atlas of Clouds and States of the Sky, abridged edtion for use of Observers. Dit werd in 1932 gevolgd door de Atlas of Clouds and States of the Sky, General atlas, tome 1 en tome 2: Atlas of Tropical clouds. Er waren nog meerdere delen gepland, maar de Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten.
Na de Tweede Wereldoorlog pakte de commissie de draad weer op en besloten werd om de resterende delen niet meer uit geven, maar toe te werken naar een geheel nieuwe editie welke in 1956 verscheen. In 1975 verscheen het eerste deel van de voorlaatste editie. Dit deel: Manual on the Observation of Clouds and other Meteors werd in 1987 gevolgd door deel 2; de platen atlas.

Alle belangrijke sleutel wolken atlassen, inclusief van het Internationale Meteorologisch Comité (IMC) en zijn opvolger de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) zijn, met uitzondering van de 1956 editie, hieronder te benaderen. De 1956 editie is bij het vervaardigen van deze pagina nog niet digitaal beschikbaar. Enkele andere belangrijke titels zijn wel op internet beschikbaar, maar de boeken en hun illustraties zijn van de bekende bedroevend slechte Google kwaliteit en derhalve niet opgenomen.
Het overzicht hieronder maakt geen aanspraak op volledigheid. Verschillende landen en instituten, waaronder ook het Nederlandse KNMI, hebben in het verleden verschillende wolken atlassen of samenvattingen van het IMC en WMO in hun eigen taalgebied uitgegeven. Lang niet alle publicaties staan online of zijn van te slechte kwaliteit. Alleen de atlassen met ten minste goed scanwerk worden opgenomen.

INDEX

Overzicht van wolkenatlassen welke digitaal of in hardcopy in onze bibliotheek aanwezig zijn. Enkele atlassen kunnen helaas niet getoond worden vanwege het geldende copyright.
Jaar	Auteur		Titel
1803-1865	Howard, L. -		Essay on the modification of clouds
1813 1823	Forster, T.I.M. -		Researches about atmospheric phenomena
1873-1879	Poey, A. -		Nouvelle classification des nuages / Comment on observe les nuages pour prévoir le temps
1879-1880	Hildebrandsson, H.H. -		Sur la classification des nuages employée à l'observatoire météorologique d'Upsala
1880	Weilbach, Ph. -		Formes des nuages dans l'Europe septentrionale
1890	Hildebrandsson, H.H. - et al		Wolken-Atlas / Atlas des nuages / Couldatlas / Moln-atlas
1892	Singer, K. -		Wolkentafeln / Les formes des nuages / Cloudforms
1896-1910	Hildebrandsson, H.H. - et al		Atlas international des nuages / International cloudatlas / Internationaler Wolkenatlas
1898	Hildebrandsson, H.H. - et al		Международный атлас облаков
1899	Polis, P. -		Wolkentafeln
1930	CEN		International Atlas of Clouds and States of the Sky - Abridged edtion for use of Observers
1932-1939	CEN		Atlas international des nuages et des états/types du ciel I - Atlas général
1932	CEN		Atlas international des nuages et des états du ciel II - Nuages tropicaux
1935	CEN		Atlas internacional dels núvols i del estats dels cel I - Atlas general
1941-1948	KNMI		Wolken, wolkencodes, hydrometeoren, wolkenplaten
1956	WMO		International cloud atlas - Abridged edtion
1966	KNMI		Wolkenatlas bewerkt naar de internationale verkorte wolkenatlas van de meteorologische wereldorganisatie.
1975-1987	WMO		International cloud atlas
2016?	WMO		International cloud atlas (in voorbereiding)