MAANDEN
INLEIDING
Kalendermaanden zijn zonder uitzondering afgeleid van de oud Romeinse kalender. In verbasterde vormen vinden we soms de namen Goden en keizers nog terug in hun namen. Alle genoemde Goden stammen uit de Romeinse en Germaanse mythologie.
De naam "maand" stamt af van de omloop van de maand om de aarde, die in beginsel ongeveer 28 dagen duurt. Daarom was het moeilijk om een kalender te ontwikkelen waarin een gelijk aantal dagen in een maand gelijk liep met het aantal dagen in een jaar. Van lieverlede werd de maand steeds verder opgerekt en kreeg zij wisselend 30 of 31 dagen.
JANUARI (JANUARIUS)
Januari is genoemd naar Janes. Deze God had twee gezichten en was de God van alle begin en voor alles wat een ingang kan zijn, zoals deuren en poorten. Tijdens een kalenderhervorming door Numa Pompilius in 717 v.Chr. is januari als 11e maand aan de kalender toegevoegd. In 153 v. Chr. traden de Romeinse consuls per januari in hun ambt en werd deze maand ook de eerste maand van het nieuwe jaar.
Wolfsmanoth
In het hart van winter, met veel kans op sneeuw en bevroren velden, trekken hongerlijdende wolven uit de bossen om zich in de beurt van de boerenerven tegoed te doen aan het vee. Januari werd bij de Germanen dan ook wel Wolfsmanoth genoemd.
Louwmaand, looimaand
Vaak ook wordt januari louwmaand of looimaand genoemd. We kunnen dit als aanwijzing zien dat er veel activiteiten, waaronder het looien van huiden, binnenshuis werden uitgevoerd.
IJsmaand, hardmaand
Twee andere benamingen voor januari die duiden op koud weer met sneeuw en ijs.
Wolfsmanoth
In het hart van winter, met veel kans op sneeuw en bevroren velden, trekken hongerlijdende wolven uit de bossen om zich in de beurt van de boerenerven tegoed te doen aan het vee. Januari werd bij de Germanen dan ook wel Wolfsmanoth genoemd.
Louwmaand, looimaand
Vaak ook wordt januari louwmaand of looimaand genoemd. We kunnen dit als aanwijzing zien dat er veel activiteiten, waaronder het looien van huiden, binnenshuis werden uitgevoerd.
IJsmaand, hardmaand
Twee andere benamingen voor januari die duiden op koud weer met sneeuw en ijs.
FEBRUARI (FEBRUARIUS)
In februari waren er de zogeheten reinigingsrituelen en verzoeningsfeesten Februa. Ook februari werd in 717 v.Chr. aan de kalender toegevoegd, als laatste maand van het jaar. Om aan 365 dagen in een jaar te komen had februari als sluit of opvulmaand oorspronkelijk 29 dagen.
Toen de maand augustus van 30 naar 31 dagen ging, is werd deze maand een dag gekort.
Horunnemanoth
Modder of slijkmaand is de Germaanse benaming voor deze maand. De winter is niet altijd even sterk en het is dan geregeld modderig buiten op de velden.
Sprokkelmaand
Deze naam is verbasterd naar sporkelmaent. Sporkelmaent verwijst waarschijnlijk naar het latijnse spurcâlia; dat smerig, vuil en vies betekend. Meer informatie over dit gebruik staat <hier>.
Schrikkelmaand
Eens in de vier jaar krijgt februari een dag extra. Daarom wordt deze deze maand ook wel Schrikkelmaand genoemd.
Kortemaand
Spreekt voor zich als kortste maand van het jaar.
Lichtmismaand
Verwijst naar de reinigings feesten. Tijdens deze feesten moet het 'onderaardse worden verbannen'. Tegenwoordig genoemd naar Maria Lichtmis.
Toen de maand augustus van 30 naar 31 dagen ging, is werd deze maand een dag gekort.
Horunnemanoth
Modder of slijkmaand is de Germaanse benaming voor deze maand. De winter is niet altijd even sterk en het is dan geregeld modderig buiten op de velden.
Sprokkelmaand
Deze naam is verbasterd naar sporkelmaent. Sporkelmaent verwijst waarschijnlijk naar het latijnse spurcâlia; dat smerig, vuil en vies betekend. Meer informatie over dit gebruik staat <hier>.
Schrikkelmaand
Eens in de vier jaar krijgt februari een dag extra. Daarom wordt deze deze maand ook wel Schrikkelmaand genoemd.
Kortemaand
Spreekt voor zich als kortste maand van het jaar.
Lichtmismaand
Verwijst naar de reinigings feesten. Tijdens deze feesten moet het 'onderaardse worden verbannen'. Tegenwoordig genoemd naar Maria Lichtmis.
MAART (MARTIUS)
De oorlogs- en beschermgod Mars is de naamgever voor de huidige 3e maand van het jaar. In de Oud Romeinse kalender de 1e maand van het jaar.
Thormanoth
Thor, de Germaanse God van de donder en oorlog, staat dicht bij de Romeinse God Mars. De Germanen noemden deze maand dan óók naar deze hun evenknie.
Lenzinmanoth
Het begin van de lente. De astronomische lente begint omstreeks 21 maart. De klimatologische lente begint al op de 1e. Deze naam kwam in gebruik in de tijd van Karel de Grote.
Dorremaand
Waarschijnlijk een verbastering van Thormanoth, anders wijst het wellicht op de kale takken van bomen en struiken.
Buienmaand
Maartse buien, het hoeft geen uitleg.
Thormanoth
Thor, de Germaanse God van de donder en oorlog, staat dicht bij de Romeinse God Mars. De Germanen noemden deze maand dan óók naar deze hun evenknie.
Lenzinmanoth
Het begin van de lente. De astronomische lente begint omstreeks 21 maart. De klimatologische lente begint al op de 1e. Deze naam kwam in gebruik in de tijd van Karel de Grote.
Dorremaand
Waarschijnlijk een verbastering van Thormanoth, anders wijst het wellicht op de kale takken van bomen en struiken.
Buienmaand
Maartse buien, het hoeft geen uitleg.
APRIL (APRILIS)
In de Romaanse kalender begon in april het voorjaar. En de naam van de maand is hier vanaf geleid. Aprilis betekent zoveel als openen. Het openen en ontluiken van bloemen en bladeren, de kracht van het voorjaar.
Grasmaand
Nieuw vers gras, het vee gaat de stal uit.
Paasmaand
Vaak valt Pasen in april.
Eiermaand
Pasen en eieren eten, een verbintenis.
Grasmaand
Nieuw vers gras, het vee gaat de stal uit.
Paasmaand
Vaak valt Pasen in april.
Eiermaand
Pasen en eieren eten, een verbintenis.
MEI (MAJUS)
Deze maand draagt de naam van de Godin Maja, gewijd aan de beschermster van alles wat groeit en bloeit, maar ook van de vruchtbaarheid.
Wunnemanoth
Wunne of wonne verwijst naar blijheid en vrijheid. De schoonheid en het genieten stonden dan ook centraal.
Bloeimaand, bloemenmaand
Bloeiende planten en bloemen, de weer ontluikende natuur.
Vrouwenmaand, Mariamaand
Net als bij de Romeinen werden ook bij de Germaanse stammen de vrouwen vereerd. Freia is de evenknie van de Romeinse Maja.
De christelijke kerk heeft deze maand waarschijnlijk gekerstend met de verering van moeder Maria.
Wunnemanoth
Wunne of wonne verwijst naar blijheid en vrijheid. De schoonheid en het genieten stonden dan ook centraal.
Bloeimaand, bloemenmaand
Bloeiende planten en bloemen, de weer ontluikende natuur.
Vrouwenmaand, Mariamaand
Net als bij de Romeinen werden ook bij de Germaanse stammen de vrouwen vereerd. Freia is de evenknie van de Romeinse Maja.
De christelijke kerk heeft deze maand waarschijnlijk gekerstend met de verering van moeder Maria.
JUNI (JUNIUS)
Juni stamt waarschijnlijk af van de Godin Juno: het vrouw zijn, het huwelijk en de geboorte.
Brachmanoth
Lange tijd was het gebruikelijk om in juni de velden en akkers braak te laten liggen. De grond kon zo tot rust komen en van onkruiden worden ontdaan, alvorens opnieuw in te zaaien.
Zomermaand
Op 21 juni is het begin van de astronomische zomer. Maar de meteorologische zomer begint al op 1 juni. De dagen zijn nu het langst van het jaar.
Rozenmaand
In juni bloeien de meeste rozen. De fraaie bloem is inspiratie voor veel romantiek.
Brachmanoth
Lange tijd was het gebruikelijk om in juni de velden en akkers braak te laten liggen. De grond kon zo tot rust komen en van onkruiden worden ontdaan, alvorens opnieuw in te zaaien.
Zomermaand
Op 21 juni is het begin van de astronomische zomer. Maar de meteorologische zomer begint al op 1 juni. De dagen zijn nu het langst van het jaar.
Rozenmaand
In juni bloeien de meeste rozen. De fraaie bloem is inspiratie voor veel romantiek.
JULI (JULIUS)
Oorspronkelijk was de naam van juli "quintilis", vertaalt de "vijfde maand". Uit erkenning voor het werk van de Romeinse keizer Julius Ceasar voor zijn bemoeienis inzake zijn kalenderhervorming, kreeg deze tijdrekening in 44 v. Chr. zijn naam en werd tevens de naam van de geboortemaand van Ceasar veranderd in Julius.
Vainmanoth, hooimaand, maaimaand
Veen- en graslanden (vain) werden gemaaid en gehooid. Hooi is voor de boer in vroeger dagen even belangrijk als graan voor voedsel. Met hooi kon de levende have de winter door komen. Het maaien is mogelijk een verwijzing naar verzamelen voor de lange winterperiode.
Dondermaand
Met de grootste hitte komen ook vaak de zwaarste onweersbuien voor. Daarom wordt juli ook wel Dondermaand genoemd.
Vainmanoth, hooimaand, maaimaand
Veen- en graslanden (vain) werden gemaaid en gehooid. Hooi is voor de boer in vroeger dagen even belangrijk als graan voor voedsel. Met hooi kon de levende have de winter door komen. Het maaien is mogelijk een verwijzing naar verzamelen voor de lange winterperiode.
Dondermaand
Met de grootste hitte komen ook vaak de zwaarste onweersbuien voor. Daarom wordt juli ook wel Dondermaand genoemd.
AUGUSTUS (AUGUSTUS)
Eerst noemde men de 6e maand heel toepasselijk Sextilis en de Romeinen hebben deze maand in beginsel gewijd aan Ceres, de Godin voor de landbouw en beschaving. Ook Sextilis heeft omstreeks 44 v. Chr. een naamswijziging ondergaan en hernoemd naar keizer Octavianius, door de Romeinse senaat Augustus (de verhevene) genoemd. Maar omdat deze maand tradioneel slechts 30 dagen telde, werd februari een dag gekort, zodat de beide keizermaanden 31 dagen telden. Zo deed de nagedachtenis voor beiden niet aan elkaar onder.
Aranmanoth, oogstmaand, korenmaand, arenmaand
Opnieuw een belangrijke gebeurtenis. Het binnenhalen van de oogst. Alle oude benamingen hebben wel een verwijzing in die richting.
Aranmanoth, oogstmaand, korenmaand, arenmaand
Opnieuw een belangrijke gebeurtenis. Het binnenhalen van de oogst. Alle oude benamingen hebben wel een verwijzing in die richting.
SEPTEMBER (SEPTEMBRIS)
De maanden september tot en december dragen nog hun oorspronkelijk Romeinse telnamen, september verwijst naar de 7e maand.
Haervistmanoth
Er zijn geen (oud) Germaanse namen bekend voor deze maand, toch heeft Karel de Grote het met deze naam geprobeerd. Bedoeld wordt hier de oogstmaand, maar deze rol is door Augustus overgenomen.
Herfstmaand
Het begin van de herfst op de 21e en de weerkundige op de 1e.
Fruitmaand
Het binnenhalen van het rijpe fruit geeft deze maand haar naam.
Gerstmaand
Wintergoed wordt ingezaaid.
Haervistmanoth
Er zijn geen (oud) Germaanse namen bekend voor deze maand, toch heeft Karel de Grote het met deze naam geprobeerd. Bedoeld wordt hier de oogstmaand, maar deze rol is door Augustus overgenomen.
Herfstmaand
Het begin van de herfst op de 21e en de weerkundige op de 1e.
Fruitmaand
Het binnenhalen van het rijpe fruit geeft deze maand haar naam.
Gerstmaand
Wintergoed wordt ingezaaid.
OKTOBER (OCTOBRIS)
Windumememanoth
Ook bij de Germaanse stammen de maand van de wijnoogst. Al heeft bij ons de wijnbouw nooit een centrale rol gespeeld.
Eikelmaand
Vele herfstnoten en vruchten komen nu tot rijpheid. Deze worden verzameld voor de kachel en als veevoer.
Zaaimand
Gelijk als in september wordt oktober gebruikt om wintergoed in te zaaien.
Rozenkransmaand
Vooral door de katholieken wordt ook gebruikt voor het bidden van de rozenkrans.
NOVEMBER (NOVEMBRIS)
Bloedmaand
Deze naam komt waarschijnlijk voort van de Germanen om als dank voor hun weldaden bij de verovering van Engeland in de 5e eeuw veel vlees te offeren, bloedoffers dus.
Slachtmaand
Vetgemest vee wordt geslacht, gepekeld en winterklaar gemaakt. De temperatuur is nu zo laag dat het vlees niet al te snel aan bederf onderhevig is.
Nevelmaand
Mist en nevel hebben in deze maand weer kans.
DECEMBER (DECEMBRIS)
Heiligmonath, Kerstmaand
Ten tijde van de kerstening in de periode van Karel de Grote wordt de December Heiligmonath genoemd. Bij de Oud Germaanse stammen is dit de tijd van de Midwinter- en Joelfeesten, die later door de kerk zijn 'omgebouwd' tot kerstmis.
Donkere maand
Benaming die door de Vlamingen gebruik wordt om aan te geven dat de dagen nu op hun kortst zijn.
Wintermaand
De astronomische winter start op 21 december als de dagen het kortst zijn. In de klimatologie begint de winter op 1 december.